Cũng như nhiều quốc gia khác, ở Việt Nam, các chương trình máy tính thuần túy không được cấp bằng sáng chế mà được pháp luật về bản quyền bảo vệ. Tuy nhiên, một số chương trình máy tính nhất định vẫn đủ điều kiện để được bảo hộ bằng sáng chế.
Việc thẩm định các chương trình máy tính được hướng dẫn bởi Điều 5.8.2.5 của Quy chế Thẩm định đơn đăng ký Sáng chế của Việt Nam (Quy chế). Để bổ sung các quy định, Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam gần đây đã xuất bản Phụ lục I trong đó có các hướng dẫn bổ sung.
Quy chế bổ sung không dành cho việc đánh giá tính mới và trình độ sáng tạo. Quy chế là để đánh giá đối tượng được cấp bằng sáng chế để xem liệu đối tượng đó có bị loại trừ khả năng bảo hộ bằng sáng chế như được nêu dưới đây hay không.
Đánh giá đối tượng được cấp bằng sáng chế trong giai đoạn thẩm định hình thức
Tại Việt Nam, sáng chế được định nghĩa là giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình. Do đó, sáng chế phải có đặc tính kỹ thuật. Do vậy, nếu thẩm định viên nhận thấy rằng đối tượng được yêu cầu bảo hộ không bao gồm các đặc tính kỹ thuật, chẳng hạn như sự hiện diện của phần cứng, thì đơn đăng ký sáng chế sẽ bị từ chối.
Điều 5.8.2.5 liệt kê danh mục yêu cầu chương trình máy tính như các đối tượng không được bảo hộ dưới danh nghĩa sáng chế. Quy chế bổ sung trong Phụ lục sẽ được thêm vào Điều này. Và do đó chúng phải phù hợp với Điều khoản này. Nếu có các đặc điểm kỹ thuật như đã đề cập ở trên, nhưng phần mở đầu của các yêu cầu bảo hộ là “chương trình máy tính”, “sản phẩm chương trình máy tính”, v.v., thẩm định viên vẫn sẽ từ chối đơn đăng ký.
Trong trường hợp đơn vượt qua hai cuộc thẩm định, việc thẩm định các vấn đề về đối tượng được cấp bằng sáng chế sẽ được tiến hành thêm trong giai đoạn thẩm định nội dung.
Đánh giá đối tượng được cấp bằng sáng chế trong giai đoạn thẩm định nội dung
Thẩm định viên sẽ xem xét liệu đối tượng được yêu cầu bảo hộ có đặc tính kỹ thuật hay không, tạo ra một hiệu quả kỹ thuật. Đó là một hiệu quả kỹ thuật vượt ra ngoài các tương tác vật lý “bình thường” giữa chương trình (phần mềm) và máy tính (phần cứng) mà nó được chạy. Nếu không, đơn đăng ký vẫn bị từ chối vì đối tượng không được coi là đối tượng được cấp bằng sáng chế.
Các đặc tính kỹ thuật khá đa dạng và Phụ lục I hướng dẫn cách đánh giá một đặc tính kỹ thuật cho các chương trình máy tính, bao gồm:
- i. Mô hình thông tin, hoạt động của lập trình và ngôn ngữ lập trình
- ii. Truy xuất dữ liệu, định dạng và cấu trúc
- iii. Hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu và truy xuất thông tin
Phụ lục cũng đưa ra các hướng dẫn để xem xét đặc tính kỹ thuật cho các chương trình máy tính liên quan đến các vấn đề sau:
- 1. Thực hiện phương pháp toán học
- 2. Trí tuệ nhân tạo và học máy
- 3. Mô phỏng, thiết kế hoặc mô hình hóa
- 4. Thực hiện sơ đồ, quy tắc và phương pháp chơi trò chơi
- 5. Thực hiện phương pháp kinh doanh
- 6. Mô hình hóa, hoạt động lập trình và ngôn ngữ lập trình
- 7. Giao diện người dùng
Do đó, có thể có các hướng dẫn khác cho 7 vấn đề này. Nhưng nếu liên quan đến chương trình máy tính, như việc sử dụng chương trình máy tính để thực hiện chúng, thì các hướng dẫn được cung cấp trong Phụ lục I có thể áp dụng được.
Các hướng dẫn này về đặc tính kỹ thuật có nhiều nét tương đồng với các hướng dẫn liên quan của Cơ quan Sáng chế Châu Âu.
Bản tiếng Việt của Phụ lục này mới đăng trên trang web của Cục Sở hữu trí tuệ: đây
Vui lòng liên hệ với chúng tôi tại patent@investip.vn để được hỗ trợ.
Nguyễn Đức Thắng